Op 12 april organiseerde ZELF het innovatielab “Achter de voordeur” bij Goedbewind in Arnhem. Een project gericht op ‘outreachend werken’. De essentie van outreachend werken is dat sociale professionals niet geduldig achter hun bureau afwachten tot mensen om hulp vragen, maar zelf initiatief nemen door mensen op te zoeken en (ongevraagd) hulp en diensten aan te bieden[1].

Om outreachend te werken, is samenwerking tussen organisaties nodig. Daarom vier gasten aan tafel: Hans van Heijningen, projectleider Achter de Voordeur, Maarten Schellingerhout, rentmeester en directeur Dullertsstichting, Jan Martens, programmamanager Gemeente Rheden en Robbie Bouwmeister, manager (particulier) financieel advies van de Rabobank Arnhem eo. Onderstaand een impressie van de verzorgde presentaties en de aansluitende inspirerende discussie.

Achter de voordeur geeft inzicht
Hans van Heijningen is de oprichter van het projectbureau Achter de Voordeur. Hij en zijn collega’s bellen letterlijk huis aan huis aan om mensen met ernstige problemen te bereiken. Dit wordt hip ook wel outreaching en bemoeizorg genoemd. Hij gaat op heel pragmatische wijze in specifieke wijken van Arnhem en de directe omgeving langs de deur om te onderzoeken of er toch zorg kan worden verleend. Ook als de aangeboden hulp eerst wordt geweigerd. Achter de Voordeur werkt als een soort thermometer en geeft inzicht in de levensomstandigheden van de bewoners.

Veel voorkomende problemen die Hans aantreft zijn armoede, ziekte, werkeloosheid en schulden. In acute situaties wordt in samenwerking met andere hulpverleners direct actie ondernomen. Er wordt nauw samengewerkt met bijvoorbeeld de Dullertsstichting, diaconie, SWT, maar ook heel verrassend met gezinnen zonder problemen om zo de sociale cohesie binnen wijken te verhogen. In totaal worden ca. 450 gezinnen bereikt.

“De jeugd heeft bijzondere aandacht, omdat een goede financiële opvoeding de kansen op problemen verkleind. Met Rijnstad is een toolkit ontwikkeld voor 10- tot 12 jarigen en wordt middels groepswerk preventief gewerkt. Hierbij blijkt ook het contact met de ouders van groot belang te zijn”, vertelt Hans. “Het resultaat van dit soort activi­teiten wordt pas over vele jaren en vaak één of twee generaties later zichtbaar. Dit vraagt vertrouwen en geduld van opdrachtgevers als gemeenten en woning­corporaties. Zelfredzaamheid is niet altijd het einddoel, ook budget­tering of deelbetalingen vanuit uitkeringsgerechtigden kunnen een gewenste situatie zijn. Maar helaas kan soms de meest gewenste oplossing niet worden gerealiseerd door ‘weeffouten’ in de wetgeving op sociale zekerheid.”

Op de bres voor mensen met laag IQ
Maarten Schellingerhout is rentmeester/directeur van de eeuwenoude filantropische instellingen St. Nicolaibroederschap (1351), het Burgerweeshuis (1586) en de Dullertsstichting (1882). Allen gericht op het bevorderen van het welzijn van de sociaal zwakkere medemens in de lokale samenleving. In 1956 zijn de laatste eigen instellingen gesloten en is er een vermogensfonds gevormd waarvan de rendementen jaarlijks worden uitgekeerd aan projecten die een bijdrage leveren aan de charitatieve doelstellingen van het fonds. In zeer specifieke gevallen ontvangen individuele personen directe ondersteuning. Jaarlijks wordt via grofweg 1300 (van 2000) toegekende aanvragen ca. € 3.500.000,- uitgekeerd aan de netwerkpartners, zoals gemeente, diaconieën, kledingbank en andere vrijwilligersorganisatie voor hun projecten. Bijzonder is de samenwerking met de voetbalclub Vitesse te noemen waar de profvoetballers als rolmodel dienen voor jongeren.

Maarten: “Het bestuur van de samenwerkende instellingen maakt zich zorgen over de grote groep mensen die ‘onbewust onbekwaam’ zijn. Vaak met als gevolg dat ze reageren op verkeerde impulsen, vaker ziek zijn, maatschappelijk ongewenst gedrag vertonen of schulden maken. Voor veel van deze mensen dreigt eenzaamheid, doordat ze de verbinding verliezen met naaste familie en buren. Bemoedigend zijn daarom de resultaten van het project ‘Vroeg erop af!’. Hierbij wordt de omslag gemaakt van curatieve zorg (schuldhulpverlening) naar preventieve zorg (schuldpreventie).

Snel en effectief preventief handelen
Jan Martens is programmamanager in het sociale domein bij de ­gemeente Rheden en al vele jaren betrokken bij de uitvoering van onder andere de Participatiewet, de WMO, Jeugdzorg en ook de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Na een kennismaking met enkele ZELF leden op een netwerkbijeenkomst van de Gemeente over mogelijke vormen van samenwerking in de keten bleek hij van harte bereid om op de Innovatielab bijeenkomst zijn kennis en visie te komen delen. In een aansprekend betoog gaf Jan de samenhang aan tussen problemen, zoals schulden en de problemen die mensen ervaren om het eigen ­leven in de hand te hebben, maar ook de constatering dat je veel van deze mensen niets mag verwijten vanwege persoonlijke omstandigheden of achtergrond. Waarna een mooi overzicht volgde van relevante wetgeving en de betrokken professionele en vrijwilligersorganisaties op het gebied van armoedebestrijding en financiële hulpverlening. Inspirerend is de gekozen pragmatische aanpak om met één (gemeentelijke) regisseur te werken, met één plan per gezin, waarbij alle betrokken hulpverleners samenwerken.

“Recent is het convenant ‘Achter de Voordeur’ gesloten met leveranciers van diensten in en om de woning. Bij een betalingsachterstand van 30 dagen vaste lasten stuurt een leverancier een signaal naar het BKR en bij twee of meer BKR registraties wordt door het BKR een signaal naar de Gemeente gezonden om in actie te komen. Een mooi voorbeeld van snel en effectief preventief handelen dat navolging verdient”, aldus Jan.

Aandacht voor armoede in de samenleving
Robbie Bouwmeister is manager (particulier) financieel advies van de Rabobank Arnhem en omgeving. Hoofdlijn van het beleid van de bank is het bevorderen van de financiële zelfredzaamheid van de cliënten. Hiertoe worden de cliënten in twee hoofdgroepen verdeeld:

  1. zelfredzaam waarbij mogelijke problemen preventief worden voorkomen, zoals bij de vrijval van een aflossingsvrije hypotheek; maar ook pensioen, arbeidsvitaliteit, zorg en studie kinderen
  2. niet-zelfredzame mensen die middels bijzonder beheer worden bediend om ontstane problemen zo spoedig mogelijk op verantwoorde wijze op te lossen.

“Vanuit de bank is veel aandacht voor de armoede in de samenleving en probeert men aan jongeren door samenwerking met het onderwijs financiële kennis over te dragen. Ouderen proberen we via netwerkorganisaties te bereiken. De deelname aan de ‘Arnhemse dialoog’ is hier een goed voorbeeld van, waarbij bijzondere aandacht uitgaat naar de oorzaken en kosten van ziekteverzuim voor werkgevers. Preventie van problemen is hier één doelstelling”, vertelt Robbie.

In gesprek over oorzaken, oplossingen en aanpak
In het afsluitende gesprek tussen inleiders en ZELF leden bleek dat wet- en regelgeving, waaronder het aantal voorzieningen, heeft geleid tot een systeem dat de menselijk maat overstijgt en de toegankelijkheid van voorzieningen voor de burgers in grote mate beperkt, mede door het grote aantal betrokken uitvoerende partijen.

De oplossing is het realiseren van samenwerking in een goed netwerk rondom en met de cliënten. Onderzoek actief het leervermogen van cliënt en bevorder de zelfredzaamheid door hen in kleine stappen te laten groeien van ‘onbewust onbekwaam’ naar ‘bewust bekwaam’. Hierbij kunnen de snelle digitale ontwikkelingen in de financiële dienstverlening, de zogenaamde Fintech, een belangrijke rol spelen. De komst van de nieuwe Europese wetgeving over de ontsluiting van persoonlijke financiële data (PSD2) kan hierbij een belangrijke steun in de rug zijn van de burger en de financiële zorgverlener om sneller en eenvoudiger het financieel beheer in te richten.

Een andere zeer gewaardeerde oplossing is de instelling door de Belastingdienst van Stella medewerkers waarbij intern één medewerker de regie en beslissingsbevoegdheid krijgt over alle openstaande zaken. Dit werkt uitstekend en verdient navolging, zeker daar waar schulden zijn: een schuldenregisseur. Daarnaast draagt het vereenvoudigen en automatisch toepassen van wet- en regelgeving bij aan de toegankelijkheid en beheerbaarheid van voorzieningen.

Van groot belang blijkt ook de wijze waarop de cliënt wordt benaderd. Het is van uitermate belang om met de cliënt in contact te komen en te blijven. Het projectbureau Achter de Voordeur heeft in de afgelopen jaren hiervoor succesvolle praktische methodieken ontwikkeld.

Zo gebruikt men peerto-peer methoden, benut men bekende personen zoals voetballers als rolmodellen, is er aandacht voor de culturele achtergrond en past men de communicatie aan op specifieke groepen. Kortom: een methodiek per doelgroep.

De doelgroep jongeren als voorbeeld
Jongeren hebben moeite iemand te vertrouwen, een hekel aan bureaucratische vormen en willen op eigen niveau door leeftijdsgenoten aangesproken worden. Om deze groep goed te bereiken wordt gebruik gemaakt van korte interventies, snelle beantwoording van vragen en concrete en herkenbare hulpverlening. De dullertsstichting communiceert met jongeren via sociale media en biedt ongemerkt geïntegreerde hulpverlening. Dit alles komt samen in de werkwijze van het project “oprecht”.

Laat 1000 bloemen bloeien!
Hulpverleners worden beperkt in hun werkzaamheden door het aantal na te volgen regels en de rapportage verplichtingen. De overheid zou moeten kunnen werken op basis van vertrouwen zoals de regels van behoorlijk bestuur, de integriteit van hulpverleners en eenvoudige effectieve controlemiddelen. Hierbij kunnen kaders richtinggevend zijn met veel vrijheid voor de hulpverleners op de werkvloer.

Het vier ogen principe kan een bijdrage leveren om mogelijke willekeur te voorkomen. Laat de inhoud van hupverlening voorgaan op de formele regelgeving en beschreven procedures. Accuraat samengevat door een ZELF lid: laat 1000 bloemen bloeien om tot iets moois te komen!

door: Jeroen Welling en Wijnand Prins Ph.D.

Jeroen Welling; Na jaren bij de Koninklijke Luchtmacht te hebben gewerkt. Besloot Jeroen Welling (1981) in 2012 zijn carriere verder voort te zetten als directeur bij Goedbewind BV. Zij houden zich bezig met financiele zorgverlening, hieronder vallen bewindvoering, curatele, budgetbeheer en mentorschappen. De client staat hierin dagelijks centraal. Om in vraagstukken van onze clienten zo goed mogelijk te kunnen voorzien werken wij samen met verschillende instanties zoals banken, stichtingen en Gemeenten.

Wijnand Prins Ph.D. is actief op het snijvlak van sociale zekerheid, werkgelegenheid, ­beroepsonderwijs en de vakbekwaamheid van beroepsbeoefenaren. Sinds 2005 is hij actief in de financiële zorgverlening en in 2009 medeoprichter van Anibus Kennis­centrum voor Curatele, Beschermings­bewind, Mentorschap en Schuldhulpverlening. Ook is hij actief in maatschappelijke instellingen tot bevordering van sociale inclusie en de correcte toepassing van wet- en regelgeving.

[1] Van Doorn, 2009; Kruiter & Klokman, 2016